Halloween, Dziady czy Wszystkich Świętych?
Jesień to czas, w którym wiele kultur na świecie obchodzi święta związane z pamięcią o zmarłych. W Polsce najczęściej mówi się o dwóch takich świętach: Wszystkich Świętych i Dniu Zadusznym. W ostatnich latach coraz bardziej popularne staje się również Halloween, które przybyło do nas z Zachodu. Jednak warto przypomnieć, że w tradycji słowiańskiej istniało już od wieków święto podobne do Halloween – Dziady. Przyjrzmy się historii i pochodzeniu każdego z tych świąt, porównajmy również ich znaczenie i obrzędy.
Halloween – święto z Zachodu
Halloween, obchodzone 31 października, ma swoje korzenie w starożytnym celtyckim święcie Samhain. Celtowie wierzyli, że w nocy z 31 października na 1 listopada granica między światem żywych a zmarłych jest najcieńsza, co pozwala duchom wracać na ziemię. Aby odstraszyć złe duchy, ludzie przebierali się w maski i zapalali ogniska. W USA Halloween stało się niezwykle popularne, a do Polski dotarło na szerszą skalę dopiero pod koniec XX wieku. Dziś w wielu miejscach organizowane są parady, imprezy kostiumowe, a dzieci biorą udział w "trick-or-treating", czyli zbieraniu cukierków od sąsiadów. Halloween, chociaż rozrywkowe, wywodzi się z dawnych wierzeń o duchach, co czyni je podobnym do innych świąt o tej tematyce.
Dziady – słowiańska tradycja
Dziady to starosłowiańskie święto zmarłych, obchodzone zazwyczaj w nocy z 31 października na 1 listopada, chociaż dokładne daty mogły się różnić w zależności od regionu. Głównym celem Dziadów było nawiązanie kontaktu z duszami przodków oraz zapewnienie im spokoju. Ludzie wierzyli, że dusze zmarłych mogą wrócić na ziemię, aby odwiedzić swoich bliskich, dlatego organizowano uczty, podczas których pozostawiano jedzenie dla duchów. Wierzono, że zmarli potrzebują pomocy w przejściu do zaświatów, a modlitwy i ofiary mogą im w tym pomóc.
Dziady miały charakter rytualny i często odprawiane były przez tzw. guślarzy, którzy prowadzili obrzędy związane z kontaktem z duchami. Znaczenie Dziadów osłabło wraz z nadejściem chrześcijaństwa, ale obrzęd ten jest do dziś żywy w literaturze i kulturze, zwłaszcza dzięki "Dziadom" Adama Mickiewicza.
Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny
Wszystkich Świętych, obchodzone 1 listopada, to chrześcijańskie święto ku czci wszystkich świętych, zarówno tych kanonizowanych, jak i tych, których imiona nie są znane. Ustanowione w VIII wieku przez papieża Grzegorza III, miało zastąpić dawne pogańskie święta zmarłych, takie jak Samhain. W Polsce, jak i w innych krajach katolickich, tego dnia ludzie odwiedzają groby bliskich, składają kwiaty i zapalają znicze.
2 listopada obchodzimy Dzień Zaduszny, znany również jako Zaduszki. To czas poświęcony modlitwom za dusze zmarłych, szczególnie tych, którzy jeszcze nie osiągnęli zbawienia. Zaduszki mają głęboko duchowy charakter, a ich celem jest pomoc zmarłym w drodze do nieba.
Podobieństwa i różnice
Chociaż Halloween, Dziady i Wszystkich Świętych pochodzą z różnych tradycji i mają różne obrzędy, wszystkie te święta koncentrują się na pamięci o zmarłych i przekraczaniu granicy między światem żywych a umarłych.
-
Tematyka śmierci i zmarłych – W każdym z tych świąt pojawia się motyw kontaktu z duchami i pamięci o zmarłych. Dziady i Halloween wywodzą się z wierzeń, że dusze mogą wracać na ziemię, natomiast Wszystkich Świętych i Zaduszki są bardziej duchowe, kładąc nacisk na modlitwy za zmarłych.
-
Okres obchodzenia – Wszystkie te święta obchodzone są na przełomie października i listopada. Halloween przypada 31 października, Dziady zwykle obchodzono w tym samym okresie, a Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny to 1 i 2 listopada.
-
Charakter świąt – Halloween to współcześnie święto o charakterze rozrywkowym, pełne kostiumów, zabawy i cukierków. Dziady miały charakter rytualny, a ich celem było nawiązanie kontaktu z przodkami. Z kolei Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny to przede wszystkim święta duchowe, pełne zadumy i modlitwy.
Najstarsze święto w Polsce
Najstarszym z wymienionych świąt obchodzonym na ziemiach polskich są Dziady, które mają swoje korzenie w przedchrześcijańskich wierzeniach Słowian. Tradycje te były praktykowane jeszcze przed przyjęciem chrześcijaństwa w Polsce w 966 roku. Wszystkich Świętych oraz Zaduszki przybyły do Polski wraz z chrześcijaństwem, a Halloween zyskało popularność dopiero w ostatnich dekadach XX wieku.
Podsumowanie
Halloween, Dziady i Wszystkich Świętych mają różne pochodzenie i różny charakter, ale łączy je wspólna tematyka – pamięć o zmarłych. W Polsce najstarszym i najbardziej zakorzenionym w tradycji jest obrzęd Dziadów, który choć zanikł w codziennej praktyce, wciąż żyje w literaturze i kulturze. Wszystkich Świętych i Zaduszki to z kolei ważne dni w kalendarzu chrześcijańskim, pełne refleksji i modlitwy za zmarłych, natomiast Halloween staje się coraz bardziej popularnym świętem o lekkim, rozrywkowym charakterze.
Wyświetlono: 430
